Óëñûí òºñºâ
Óëñûí òºñºâ áîëîâñðóóëàõ ïðîöåññ.
Ñàíõ¿¿ãèéí æèëèéí òºñºâ íü Çàñãèéí ãàçðààñ äàðààõü ÷èãëýëýýð ãàðãàñàí øèéäâýðèéí ¿ð ä¿í þì ãýæ ¿çýæ áîëíî. ¯¿íä:
- Òºñâèéí áîäëîãî –ñàíõ¿¿ãèéí çîðèëòóóäûã õàíãàæ, òºñâèéí õÿíàëò òàâèõûí òóëä Çàñãèéí ãàçàð óëñûí õýìæýýíä ÿìàð ¿ð ä¿íä õ¿ðýõèéã òîãòîîõ òóõàé (æèøýý íü òºñâèéí îðëîãî, çàðëàãà, ºð òºëáºðèéí áàðàãäóóëàëò áà õºðºí㺠îðóóëàëò ãýõ ìýò)
- Ñàíõ¿¿ãèéí çîðèëòóóä – Çàñãèéí ãàçàð õ¿ðýõ ¿ð ä¿íã õàíãàõ ÷èãëýëä àæèëëàæ áàéíà ãýñýí áàòàëãàà ãàðãàõ ( æèøýý íü Çàñãèéí ãàçðûí ºðèéí çîõèõ ò¿âøíèé -òàëààð ãýõ ìýò)
- Òºñâèéí ñòðàòåãè áà óäèðäëàãà – ýäèéí çàñãèéí áà ñàíõ¿¿ãèéí õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ìýäýýëëèéí òóñãàë áîëñîí óðñãàë áà õºðºíãèéí òºñâèéí åðºíõèé ä¿íã¿¿äèéã òîäîðõîéëîõ
- Òºñâèéí õóâààðèëàëò – Çàñãèéí ãàçðûí áîäëîãûí õýðýãæèëòûã óäèðäàõàä øààðäàãäàõ íººö õóâààðèëàõ.
Óëñûí òºñºâ áîëîâñðóóëàõàä Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí ñàéä, Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ íàð, àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãà íàð, Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí ÿàì áîëîí ñàëáàðûí ÿàìä ýñâýë òºñºâ áîëîâñðóóëàõ ¿¿ðýãòýé õîëáîãäîõ àãåíòëàã, áàéãóóëëàãà ãîëëîõ ¿¿ðýãòýé. Ýíýõ¿¿ ïðîöåññ íü õýäýí ñàð ¿ðãýëæèëæ, óëñûí òºñâèéí áàðèìò áè÷ãèéí òºñºë ÓÈÕ-ààð áàòëàãäñàíààð äóóñãàâàð áîëîõ áà äàðààõü ¿å øàòóóäûã õàìàðíà:
- Ñòðàòåãè òîäîðõîéëîõ (äóíä õóãàöààíû òºñººëºë áóþó òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäëèéã áîëîâñðóóëàõ )
- Òºñâèéí áàðèìò áè÷ã¿¿ä áîëîâñðóóëàõ ( Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ûí òºñâèéí òºñëèéã áîëîâñðóóëàõ, ¿éë àæèëëàãààíû õýòèéí òºëºâëºãººíèé òºñºë, çîðèëòûí ñàíàë áîëîâñðóóëàõ, óëñûí òºñâèéí áàðèìò áè÷ãèéí òºñºë áîëîâñðóóëàõ)
- Óëñûí òºñâèéí òºñëèéã ÓÈÕ-ààð õýëýëöýæ áàòëàõ.
Ñòðàòåãè òîäîðõîéëîõ
1.Åðºíõèé ç¿éë.
Ñòðàòåãè òîäîðõîéëîõ ãýäýã íü: èðýõ æèë áîëîí ò¿¿íèé äàðààãèéí õî¸ð æèëä Çàñãèéí ãàçðààñ áàðèìòëàõ çîðèëòóóä, èðýõ æèëèéí òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýë, ñàíõ¿¿ãèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã õýëýëöýæ òîãòîîõ ÿâäàë þì. Èíãýõäýý Çàñãèéí ãàçàð óëñ òºðèéí ñîíãóóëèéí õºòºëáºð, Çàñãèéí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºð, “ßäóóðëûã áóóðóóëàõ, ºñºëòèéã õàíãàõ” ãýõ ìýò áóñàä óðò õóãàöààíû ¿íäýñíèé õºòºëáºð¿¿ä, áîäëîãûí áàðèìò áè÷ã¿¿äýä òóëãóóðëàíà.
Çàñãèéí ãàçàð òºñâèéã äóíä õóãàöààãààð òºëºâëºæ, óäèðäàõ çàð÷ìûã áàðèìòàëíà.ýíý íü òóõàéí æèëèéí òºñâèéã ºìíºõ õî¸ð æèëèéí òºñâèéí ìýäýýëýëä ñóóðèëñàí äàðààãèéí õî¸ð æèëä òàâèõ çîðèëòûí õàìò àâ÷ ¿çíý.
Çàñãèéí ãàçàð òºñâèéã äóíä õóãàöààãààð òºëºâëºæ, óäèðäàõ çàð÷ìûã áàðèìòëàõ àðãà çàì íü òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäëèéã áîëîâñðóóëàí ÓÈÕ-ààð áàòëóóëàõ ÿâäàë þì. Òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäýë áîëîâñðóóëàõ ãýäýã íü:
Óëñ îðíû ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, òºñâèéí áîäëîãî, ñàíõ¿¿ãèéí çîðèëòóóäûã äóíä õóãàöààãààð òîîöîîëæ, ýäèéí çàñàã íèéãýìèéã õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí ÷èãëýëèéã òîäîðõîéëîõ çàìààð äóíä õóãàöààã õàìàðñàí òºñâèéí òºñººëºë áîëîâñðóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà þì.
Çàñãèéí ãàçðûí ò¿âøèíä òîãòîîñîí áîäëîãî çîðèëò, ÷èãëýë, ñàíõ¿¿ãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä íü øèéäâýð ãàðãàõ äîîä ò¿âøèíã¿¿ä òºñ⺺ òºëºâëºõºä áàðèìòëàõ óäèðäàìæ íü áîëæ ºãíº.
2.Òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäýë:
Òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäýë ãýäýã íü: äàðàà æèëèéí ýäèéí çàñàã, íèéãýìèéã õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí ÷èãëýë, óëñûí òºñâèéã çîõèîõîä Çàñãèéí ãàçðààñ áàðèìòëàõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äòéí õÿçãààð, ¿íäñýí òýíöâýðèéã òîäîðõîéëñîí áàðèìò áè÷èã þì. Çàñãèéí ãàçàð äàðààãèéí ãóðâàí æèëä áàðèìòëàõ áîäëîãî, äóíä õóãàöààíû çîðèëòóóä, òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýë¿¿ä, çàðöóóëàõ íººöèéí õÿçãààðûã òîäîðõîéëæ, óëñ òºðèéí õ¿ðýýíèé ò¿âøèíä õýëýëöýí òîãòîîæ, ò¿¿íä ¿íäýñëýí òºñâèéí õºðºíãº íººöèéã õóâààðèëíà.
Ýíý íü ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí òºñººñºë òààìàãëàë, òîîöîî õèéõ, Çàñãèéí ãàçðûí õ¿ðýõ ¿ð ä¿í, òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýë, ¿éë àæèëëàãààã òîõèðîëöîõ, çàðäëûí äýýä õýìæýý, îðîí íóòàãò îëãîõ ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýãèéí äýýä õýìæýýã òîãòîîõ áà çºâøººðºõ,óëìààð òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäëèéã ÓÈÕ-ä ºðãºí áàðèõ õ¿ðòýëõ ¿éë àæèëëàãààã õàìàðíà. Òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäýëä äàðààõü ç¿éëèéã òóñãàñàí áàéíà.
- Çàñãèéí ãàçðûí äóíä õóãàöààíû çîðèëòóóä.
- Çàñãèéí ãàçðààñ òóõàéí æèëä òºëºâëºñºí òºñâèéí óðñãàë îðëîãî, çàðäàëûí õýìæýý, õºðºí㺠îðóóëàëò íèéò áîëîí óðñãàë òýíöýë, òºñºâëºñºí áàëàíñ, ìºíãºí ã¿éëãýý, òýäãýýðèéí òàëààð äàðààãèéí õîåð æèëä òàâèõ çîðèëò.
- Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, Çàñãèéí ãàçðààñ òóõàéí æèëä òºëºâëºñºí óëñûí òºñâèéí îðëîãî, çàðëàãà, íèéò áîëîí óðñãàë òýíöýë, òºñºâëºñºí õºðºíãº, ºð òºëáºð, ìºíãºí ã¿éëãýýíèé çîðèëòîò ¿ç¿¿ëýëòèéí õîëáîãäîõ òîîöîî, òàéëáàð.
- òºñâèéí õ¿ðýýíèé ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä õóóëüä çààñàí òºñâèéí óäèðäëàãûí çàð÷èìä íèéöýæ áàéãàà òóõàé ä¿ãíýëò.
3.Æèëèéí òºñâèéí çààâàð .
Óëñûí òºñâèéí òºñºë áîëîâñðóóëæ ýõëýõýýñ ºìíº Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí ÿàìíààñ òóõàéí æèëä ìºðäºõ òºñâèéí çààâàð ÷èãëýëèéã áîëîâñðóóëàí ãàðãàñàí áàéíà. Ýíýõ¿¿ çààâàðò äàðààõü ç¿éëñèéã òóñãàíà:
- Òºñâèéí õýìíýëòèéí õ¿ëýýãäýæ áóé õýìæýý ãýõ ìýò èðýõ òºñâèéí æèëä õàìààðàõ òóñãàé çààâàð÷èëãàà.
- Áàéãóóëëàãûí òºñâèéí ñàíàëûã Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ õ¿ëýýí àâ÷ õÿíàõ ãîðèì, äàðààëàë.
- Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ òºñâèéí òºñëèéã Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí ÿàìàíä õ¿ðã¿¿ëýõ òóõàé æóðàì.
- Íýìýëò ñàíõ¿¿æèëò àâàõ òóõàé õ¿ñýëòèéã Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ààñ ¿íýëýõ øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä çýðýã îðíî.
Òºñâèéí áàðèìò áè÷èã áîëîâñðóóëàõ.
Ýíýõ¿¿ ¿å øàòàíä Çàñãèéí ãàçàð áîëîí Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ äýâø¿¿ëñýí ñòðàòåãèéí áîäëîãî, çîðèëòóóä, òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýë¿¿ä, çàðöóóëàãäàõ òºñâèéí õºðºíãº íººöèéí õÿçãààðûã òîãòîîñîí Òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäýëä ¿íäýñëýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õîñëîëûí ñîíãîëòûã îíîâ÷òîé õèéæ, òºñâèéí õºðºíãº íººöèéã ¿éë àæèëëàãààíû õ¿ðýõ ò¿âøèíòýé óÿëäóóëàí õóâààðèëíà.
1.Òºñâèéí ãîë áàðèìò áè÷ã¿¿ä, òýäãýýðèéã õ¿ðã¿¿ëýõ õóãàöàà.
Èðýõ ñàíõ¿¿ãèéí æèë áîëîí ò¿¿íèé äàðààõü 2 æèëèéí óëñûí òºñâèéí òºñºë áîëîâñðóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà íü òºñâèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû õýòèéí òºëºâëºãººíèé òºñºë, Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçðûí çîðèëòûí ñàíàë, Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí, òºñâèéí òºñºë áîëîí óëñûí òºñâèéí áàðèìò áè÷ãèéí òºñºë áîëîâñðóóëàõ ¿éë ÿâöóóäûã õàìààðíà.Òóõàéëáàë:
| Òºñâèéí ãîë áàðèìò áè÷ã¿¿ä | Õ¿ðã¿¿ëýõ õóãàöàà |
| 1.Òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäýë Çà òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäëèéã ÓÈÕ-äºðãºí ìýä¿¿ëíý. | 5 äóãààð ñàðûí 1 |
| 2.¯éë àæèëëàãààíû õýòèéí òºëºâëºãººíèé òºñºë Òºñâèéí áàéãóóëëàãà ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíû õýòèéí òºëºâëºãººíèé òºñëèéã. - ÒÅÇ-ä áîëîí - ÒÅÇ, ÑÝÇß-íä òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàä õ¿ðã¿¿ëíý. | 7 äóãààð ñàðûí 1 8 äóãààð ñàðûí 15 |
| 3.ÒÅÇ-èéí òºñâèéí òºñºë. ÒÅÇ, ººðèéí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíèé òºñâèéí òºñëèéã áýëòãýí ÑÝÇß-íä õ¿ðã¿¿ëíý. ÑÝÇß íü ÒÅÇ á¿ðèéí òºñâèéí òºñëèéã íýãòãýí, óëñûí òºñâèéí òºñëèéã Çàñãèéí ãàçàðò ìýä¿¿ëíý. | 8 äóãààð ñàðûí 15 9 äóãààð ñàðûí 15 |
| 4.Óëñûí òºñâèéí áàðèìò áè÷ãèéí òºñºë. Çàñãèéí ãàçàð óëñûí òºñâèéí äàðààõü áàðèìò áè÷ãèéí òºñëèéã ÓÈÕ-ä áàòëóóëàõààð ºðãºí ìýä¿¿ëíý. -ýäèéí çàñàã, íèéãìèéã õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí ÷èãëýëèéí òºñºë -óëñûí òºñâèéí òºñºë, òºñâèéí òóõàé èëòãýë, òàíèëöóóëãà, òîîöîî. -ÒÅÇ á¿ðèéí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíèé òºñâèéí òºñºë. | 10 äóãààð ñàðûí 1 |
2.¯éë àæèëëãààíû õýòèéí òºëºâëºãºº.
Òºñâèéí áàéãóóëëàãûí òºñâèéí áàðèìò áè÷èã áîë ¿éë àæèëëàãààíû õýòèéí òºëºâëºãºº þì. Òºñâèéí áàéãóóëëàãûí òºñºâ íü àëü íýã Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñºâò õàìðàãäñàí áàéíà.
3.Çîðèëòûí ñàíàë.
Òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èò, òýäãýýðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé (õºðºíãèéí 51 áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õóâüòàé) õóóëèéí ýòãýýä “Çîðèëòûí ñàíàë” õàðèóöëàãûí òàéëàãíàëûí áàðèìò áè÷ãèéí òºñ뺺 æèë á¿ðèéí 7-ð ñàðûí 1-íèé äîòîð Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíä õ¿ðã¿¿ëíý. Çîðèëòûí ñàíàëä äóíä õóãàöààíû çîðèëòóóä, ¿éë àæèëëàãààíû òºðºë, õàìðàõ õ¿ðýý, íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéã õºòëºí ÿâóóëàõàä áàðèìòëàõ áîäëîãûí òóõàé òàéëáàð, ñàíõ¿¿ãèéí òºëºâ, ò¿¿íèé äîòîð òºëºâëºæ áàéãàà àøèã, òºñºâò îðóóëàõààð òºëºâëºñºí íîãäîë àøèã, òºëºâëºæ áàéãàà õºðºí㺠îðóóëàëòûã òóñãàíà. Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçðûí çîðèëòûí ñàíàë íü Òºñâèéí åðºíõèé çàõèðàã÷èéí òºñâèéí òºñºëä òóñãàãäñàí áàéíà.
4.Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñâèéí òºñºë.
Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñâèéí òºñºë áîëîâðóóëàõ øààðäëàãà.
Óëñûí òºñâèéã óäèðäàõ òàëààð Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí õ¿ëýýõ ãîë ¿¿ðýã áîë ººðèéí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíä Çàñãèéí ãàçðààñ äýâø¿¿ëýõ áîäëîãî, ñòðàòåãèéí çîðèëòóóäûã Çàñãèéí ãàçàðò ñàíàë áîëãîõ áà Çàñãèéí ãàçðûí ò¿âøèíä õýëýëöýí çºâøèëöñºí ýäãýýð áîäëîãî, çîðèëòûí õýðýãæèëòèéã õàíãóóëàõ ÿâäàë þì.
Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñâèéí òºñºë ãýæ þó âý?
Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñâèéí òºñºë íü ÓÈÕ-ààð áàòëóóëàõààð ñàíàë áîëãîæ áóé Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíèé áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä ÿâóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà áîëîí ò¿¿íä øààðäàãäàõ òºñâèéí õºðºíãèéã õàðóóëñàí áîäëîãûí ÷óõàë áàðèìò áè÷èã ìºí.
Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí õ¿ëýýõ õàðèóöëàãà
Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñºâ áîë Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ (Çàñãèéí ãàçàð) ÓÈÕ õîîðîíäûí õàðèëöààã áàòàëãààæóóëæ áóé ç¿éë þì. Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ íü ÓÈÕ-ûí ºìíº ýðõëýõ àñóóäëûíõàà õ¿ðýýíèé ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íãèéí òºëºº õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý. ÓÈÕ, Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íãèéí õÿíàëò òàâèõäàà Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñºâò ¿íäýñëýíý.
Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñâèéí òºñºë áîëîâñðóóëàõ ¿éë ÿâö.
Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ íàð Òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäëýý𠺺ðèéíõ íü ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíä õàìààðàõ çîðèëòóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõýä õóâààðèëàãäñàí òºñâèéí õÿçãààðûí õýìæýýíä õóäàëäàí àâàõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé õîñëîëûã îíîâ÷òîé ñîíãîëò õèéõ, óëìààð õóäàëäàí àâàõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò (òîî õýìæýý, ÷àíàð, ºðòºã, õóãàöàà áîëîí áàéðøèë)-èéã òîõèðîëöîõ àñóóäëààð òºñâèéí áàéãóóëëàãà, óëñûí ¿éëäâýðèéí ãàçàð, îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãàà, áóñàä ýòãýýäòýé õýëýëöýí çºâøèëöºõ áºãººä èéíõ¿¿ çºâøèëöñºí íü òºñºâò áàéãóóëëàãûí òºñºâ áîëîâñðóóëàõ ¿íäýñëýë áîëíî. Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñâèéí òºñëèéã áîëîâñðóóëàõ àæëûã Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èä íèéë¿¿ëýõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýëáýðýýð õàðüÿà ÿàì, àéìàã,íèéñëýëèéí ÇÄÒà ýñâýë Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èä ýíý ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëæ áóé õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãà íýãæ( ýíý ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëæ áóé õàðúÿà áàéãóóëëàãà ) ã¿éöýòãýõ áºãººä òºñâèéí òºñëèéã Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ õàðèóöàí õÿíàæ, øààðäëàãàòàé ººð÷ëºëò¿¿äèéã òóñãóóëíà. Òºñâèéí òºñëèéã áîëîâñðóóëàõ ÿâöàä Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èä èéì ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã õàðüÿà áàéãóóëëàãà íü Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéã õîëáîãäîõ á¿õ òàéëáàð, äàãàëäàõ ìýäýýëëýýð õàíãàæ, øààðäëàãàòàé ººð÷ëºëò¿¿äèéã òóñãàíà. Òºñâèéí òºñºë Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí ç¿ãýýñ òàâèõ øààðäëàãûã á¿ðýí õàíãàñàí ãýæ ¿çñýí íºõöºëä òºñâèéí õóâèëáàðûã ýöýñëýí áîëîâñðóóëæ, ÑÝÇß-íä ( õóóëèàð òîãòîîñîí õóãàöààíä) õ¿ðã¿¿ëíý.
ÑÝÇß, óëñûí òºñâèéí òºñëèéã íýãòãýí áîëîâñðóóëàõ ÿâöàä Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñâèéí òºñºë åðºíõèé人 ÿìàð íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëîõ òàëààð àâ÷ ¿çýýä øààðäëàãòàé áîë Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñâèéí òºñºëä íýìýëò ººð÷ëºëò îðóóëàõ òàëààð Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷òàé çºâøèëöºõ áºãººä Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ ººð÷ëºëòèéã òóñãàõ ¿¿ðãèéã õàðüÿà áàéãóóëëàãàä ºãºõ æóðìààð òºñâèéí òºñëèéã ýöýñëýí áîëîâñðóóëíà.
Çàñãèéí ãàçàð Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí òºñâèéí òºñëèéã õýëýëöýõ.
Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ ººðèéí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíèé òºñâèéí òºñëèéã õàðüÿà áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû õýòèéí òºëºâëºãºíèé òºñëèéí õàìò ÑÝÇß-íä æèë á¿ðèéí 8 äóãààð ñàðûí 15-íû äîòîð õ¿ðã¿¿ëíý.
ÑÝÇß íü Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èä á¿ðèéí òºñâèéí òºñëèéã íýãòãýí 9 ä¿ãýýð ñàðûí 15-íû äîòîð ÇÃ-ò ìýä¿¿ëíý. ÇÃ-ûí õóðàëäààíààð òºñâèéí òºñëèéã Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ á¿ðýýð õýëýëöýæ, øààðäëàãàòàé íýìýëò, ººð÷ëºëòèéã òóñãàõûã ÑÝÇß-íä ¿¿ðýã áîëãîíî.
5.Óëñûí òºñâèéí áàðèìò áè÷èã.
Òºñºâ õóâààðèëàëò íü òàòâàðûí îðëîãîîð á¿ðäñýí õºðºíãèéã õýðõýí ÿàæ çàðöóóëàõûã òàòâàð òºëºã÷èéí íýðèéí ºìíººñ ÓÈÕ ñàéòàð õýëýëöýõ, çîðèóëàëòûí äàãóó çàðöóóëàõûí òºëºº Çà õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ¿íäýñ íü áîëäîã.
Óëñûí òºñâèéí áàðèìò áè÷èã áîëîâñðóóëàõ çàð÷èì.
Óëñûí òºñâèéí áàðèìò áè÷èã áîëîâñðóóëàõäàà òºñâèéí îðëîãî, çàðëàãûí áàòëàãäñàí àíãèëëûí äàãóó òºñºâò òóñãàãäâàë çîõèõ îðëîãî, çàðëàãûã á¿ðýí ã¿éöýä õàìðóóëàõ ¸ñòîé.
2004 îíîîñ ÇÃ-ûí ò¿âøèíä òºñâèéí á¿õ ¿ç¿¿ëýëòèéã àêêðóýë ñóóðèàð òîîöîí, ÇÃ-í òºñºâëºñºí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áîëîâñðóóëàõ çàìààð òºñâèéí ìýäýýëëèéí èæ á¿ðýí, ¿íýí áîäèò ìýäýýëëýýð õàíãàæ áàéíà.
Óëñûí òºñâèéí áàðèìò áè÷ãèéí á¿òýö.
Çà æèë òóòàì 10-ð ñàðûí 1-íýýñ ºìíº
1.ýäèéí çàñàã, íèéãýìèéã õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí ÷èãëýëèéí òºñºë
2.óëñûí òºñâèéí òºñºë,ò¿¿íèé òóõàé èëòãýë
3.Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ á¿ðèéí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíèé òºñâèéí òºñºë çýðýã áàðèìò áè÷ãýýñ á¿ðäñýí óëñûí òºñâèéí áàðèìò áè÷ãèéí òºñëèéã ÓÈÕ-ä ºðãºí ìýä¿¿ëíý.
ÓÈÕ-ä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ óëñûí òºñâèéí áàðèìò áè÷ãèéí òºñºëä á¿ðýýð ãàðãàñàí òºñâèéí òºñëèéã æàãñààíà.
Óëñûí òºñâèéí çàðëàãûí àíãèëàë.
Óëñûí òºñâèéí çàðëàãûí àíãèëàë íü Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èéí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíèé òºñâèéí àíãèëàëòàé íèéöñýí áàéõ áà äàðààõü äºðâºí òºðëèéí çàðëàãûã àãóóëíà.
1.á¿òýýãäýõ¿¿íèé àíãèàð õóâààðèëñàí òºñºâ.
2.óëñûí òºñ⺺ñ òºëºõ òýòãýâýð, òýòãýìæ, áóñàä çàðëàãà
3.ºì÷ëºã÷èéí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîãäñîí áóñàä çàðäàë
4.óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ õºðºí㺠îðóóëàëò çýðýã áàéíà.
Òºñâèéí øèíý òîãòîëöîîíä óëñûí òºñâèéí òºñºë íü çàðäëûí òºðºë òóñ á¿ðýýð çàðöóóëæ áîëîõ õºðºíãèéí õàìãèéí äýýä õýìæýý áîëîí çîðèóëàëòûã òîäîðõîéëæ ºã÷ áàéãààãààðàà îíöëîãòîé.
Òºñâèéí áàéãóóëëàãà áàòëàãäñàí òºñâèéã õýòð¿¿ëýõ, çîðèóëàëòûí áóñ çàðöóóäàõûã õóóëèàð õîðèãëîõ áºãººä ÑÝÇ-èéí ñàéä áà ÑÝÇß òºñâèéí óäèðäëàãà, ñàíõ¿¿æèëòèéí çàð÷ìûã ñàõèóëàõ íºõöºëèéã õàíãàõ òàëààð ãîë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý.
Óëñûí òºñâèéí çàðëàãûí àíãèëàëòàé óÿëäóóëàí òºñâèéí çàðëàãûí äýëãýðýíã¿é àíãèëëûã Çà òîãòîîæ, áàòàëíà.
Óëñûí òºñâèéã õýëýëöýæ áàòëàõ æóðàì.
Ìîíãîë Óëñûí òºñâèéã õýëýëöýí áàòëàõ á¿ðýí ýðõèéã ÌÓ-ûí ¯Õ-ä çààñíû äàãóó ÓÈÕóðàë ýäýëíý. ̺í ÒÁÓÑÒ õóóëèéí 6-ð ç¿éëä çààñíààð ÓÈÕ íü:
- ÇÃ-ûí ºðãºí ìýä¿¿ëñíýýð óëñûí òºñâèéí îðëîãî, òºðèéí ÷èã ¿¿ðýãò õàìààðàõ àæèë, ¿éë÷èëãýýíèé ñàíõ¿¿æèëò áóñàä ñàíõ¿¿æèëòèéã õýëýëöýæ áàòëàõ:
- Òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäëèéã õýëýëöýí çºâøººðºõ:
- Òºñâèéí õ¿ðýýíèé ìýäýãäýëä ¿íäýñëýí óëñûí ýäèéí çàñàã, íèéãýìèéã õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí ÷èãëýë, óëñûí òºñâèéã áàòëàõ á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý.
ÓÈÕ-ààñ òóõàéí ñàíõ¿¿ãèéí æèëä òºñâèéí õºðºíãèéã çàðöóóëàõ á¿ðýí ýðõèéã ÇÃ-ò õýðõýí îëãîõ áîëîí òºñºâ áàòëàõ äàðààëàë, æóðìûã ÓÈÕ-ûí Äýãèéí òóõàé ÓÈÕ-ûí òîãòîîë áîëîí ÒÁÓÑÒ õóóëèéí 33-ð ç¿éëýýð òîãòîîñîí áºãººä òºñâèéí òºñëèéã ÓÈÕ-ä 4 ¿å øàòààð õýëýëöýíý. Èðýõ îíû òºñâèéã õóóëü÷ëàí áàòëàõûí ºìíº ÓÈÕ-ûí áàéíãûí õîðîîä õÿíàí õýëýëöýæ, ñàíàëàà áýëòãýí, ÓÈÕ-ûí ÷óóëãàíû íýãäñýí õóðàëäààíä îðóóëíà. ÓÈÕ-ûí áàéíãûí õîðîîä øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë óëñûí ¿éëäâýðèéí ãàçðóóäûí çîðèëòûí ñàíàë, òºñºâò áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû õýòèéí òºëºâëºãººíèé òºñë¿¿äèéã õÿíàí õýëýëöýæ áîëíî.
Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ íà𠺺ðèéí ñàëáàð, õ¿ðýýíèé òºñâèéí òºñëèéã õîëáîãäîõ áàéíãûí õîðîîãîîð õýëýëöýõ ¿åä íýìýëò òîäðóóëãà, òàéëáàð, òîîöîîã ãàðãàæ ºãºõ, îðóóëñàí òºñëèéí ¿íäýñëýëèéã òàéëáàðëàõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.
Óëñûí áà îðîí íóòèéí òºñâèéí õàðèëöàà.
ÒÁÓÑÒ õóóëèéã ìºðäºæ ýõýëñýíýýð àéìàã, íèéñëýëèéí òºñºâ áà óëñûí òºñâèéí õàðèëöàà, òºñâèéí õàðèëöàà, òºñâèéí á¿òýö, àãóóëãàä òîìîîõîí ººð÷ëºëò îðæ áàéíà.
Àéìàã, íèéñëýëèéí çàñàã äàðãà õóóëèíä çààñíààð / ÒÁÓÑÒ õóóëèéí 52.1.2 çààëò/ ñàëáàð õàðèóöñàí Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷òàé á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýëòèéí ãýðýý áàéãóóëàõ æóðìàà𠺺ðèéí íóòàã äýâñãýðò ¿ç¿¿ëýõ òîäîðõîé íýð òºðëèéí çàðèì òºðèéí ¿éë÷èëãýý /áîëîâñðîë, ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýý áîëîí áóñàä/-ã óëñûí òºñâèéí ñàíõ¿¿æèëòýýð íèéë¿¿ëýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýæ áàéíà. Àéìàã, íèéñëýëèéí çàñàã äàðãà Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ íàðòàé áàéãóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýëòèéí ãýðýýíä çààñàí á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýõ øààðäëàãà íºõöë¿¿ä /¿íý, òîî õýìæýý, ÷àíàð õóãàöààíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí ò¿âøèí/ -èéã ñóì ä¿¿ðãèéí õóâüä òîäðóóëàí, óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ á¿òýýãäýõ¿¿íèéã íèéë¿¿ëýõ òàëààð ñóì ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãàòàé áàéãóóëàõ á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýëòèéí ãýðýýíä òóñãàíà.
Àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãà ººðèéí íóòàã äýâñãýð äýõ á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýëòèéí ã¿éöýòãýëèéí ò¿âøèíã õàðãàëçàí Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷òàé áàéãóóëñàí ãýðýýãýýð çºâøººðºãäñºí òºñâèéí õ¿ðýýíä Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷òàé çºâøèëöºõ æóðìààð ñóì, ä¿¿ðýã õîîðîíä çàðäàë øèëæ¿¿ëýõ çýðýã óÿí õàòàí çîõèöóóëàëò õèéæ áîëíî. Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ íü ººðèéí õàðüÿàëàõ ñàëáàðûí ºìíº òàâèãäñàí çîðèëòûã òóõàéí àéìàã, íèéñëýë, ñóì ä¿¿ðãèéí õ¿ðýýíä öàã õóãàöààíä íü áàãà çàðäëààð, ÷àíàðòàé ã¿éöýòãýæ ÷àäàõ òºðèéí ºì÷èéí áîëîí áóñàä àæ àõóé íýãæ, áàéãóóëëàãà, ýòãýýäèéã ºì÷ëºõ õýëáýðýýñ ¿ë õàìààðàí ñîíãîæ, á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýëòèéí ãýðýý áàéãóóëíà.
Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ áà àéìàã íèéñëýë íü àéìàã íèéñëýëèéí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ áîëîí óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðëèéã óëñûí òºñâèéí òºñëèéã ÓÈÕ-ä ºðãºí ìýä¿¿ëýõýýñ ºìíº / óëñûí òºñºâ áîëîâñðóóëàõ ïðîöåññûí ÿâöàä/ çààãëàí òîãòîîæ, òîõèðîëöñîí áàéíà.
Óëñûí áîëîí îðîí íóòãèéí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ á¿òýýãäýõ¿¿í àëü àëèíû õóâüä á¿õ øàòíû Çàñàã äàðãà ººðèéí íóòàã äýâñãýðò îðøèõ òºñâèéí áàéãóóëëàãûí Åðºíõèé ìåíåæåðòýé ¿ðä¿íãèéí ãýðýý áàéãóóëæ, á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýëò, ñàíõ¿¿ãèéí ¿ð ä¿íã íü õÿíàæ, ¿íýëãýý ä¿ãíýëò ºãíº.
Óëñûí òºñâèéí ñàð, óëèðëûí õóâààðü.
Óëñûí òºñâèéí îðëîãî, çàðëàãûí ñàð, óëèðëûí õóâààðèéã òóõàéí æèëèéí òºñâèéã áàòàëñàí õóóëü áîëîí Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ íàðûí áàéãóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýëòèéí ãýðýýã ¿íäýñëýí ÑÝÇß-íààñ Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ íàðòàé çºâøèëöºí áîëîâñðóóëíà.
ÑÝÇß óëñûí òºñâèéí ñàð, óëèðëûí õóâààðèéã áîëîâñðóóëàõäàà òºñâèéí îðëîãî á¿ðäýëòèéí óëèðëûí îíöëîã, ãàäààä îðîí, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãàòàé áàéãóóëñàí çýýë òóñëàìæèéí ãýðýý õýëýëöýýð, òºñâèéí æèëä õýðýãæèõ ¿éë àæèëëàãàà, àðãà õýìæýýíèé äàðààëàë çýðãèéã ¿íäýñëýõ áºãººä Òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷ íàðòàé çºâøèëöºí òîõèðñîí õóâààðèéã ÑÝÇ-èéí ñàéäûí òóøààëààð áàòëàí ìºðä¿¿ëíý.
ÑÝÇß-íû Òºðèéí ñàíãèéí ãàçàð áîëîí îðîí íóòãèéí Òºðèéí ñàíãèéí õýëòýñ, àëáà, àæèëòíóóä ýíýõ¿¿ áàòëàãäñàí òºñâèéí õóâààðèéí äàãóó òºñâèéí ìºíãºí õºðºíãèéí ºäºð òóòìûí ã¿éëãýýã ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýãòýé. Òºñâèéí áàéãóóëëàãà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ñàíõ¿¿æèëòèéã Òºðèéí ñàíãèéí òîãòîëöîîãîîð äàìæóóëàí õ¿ëýýí àâíà.
Òºñâèéí òîäîòãîë.
Òºñâèéí òîäîòãîë ãýæ æèëèéí òºñºâ áàòëàãäñàí ºäðººñ ñàíõ¿¿ãèéí æèëèéí òºãñãºë õ¿ðòëýõ õóãàöààíä áàòëàãäñàí òºñºâò ººð÷ëºëò îðóóëàõààð Çàñãèéí ãàçðààñ ñàíàë áîëîâñðóóëàí, ÓÈÕ-ààð áàòëóóëñàí òºñâèéã õýëíý.
Òºñâèéí òîäîòãîëûí çîðèëãî íü æèëèéí òºñâèéã ÓÈÕ áàòàëñíààñ õîéøõè õóãàöààíä ýäèéí çàñãèéí ãàäààä, äîòîîä îð÷íû ººð÷ëºëòººñ øàëòãààëàí æèëèéí òºñâèéí íýìýëò áîëãîæ íýìýãäýë çàðëàãà áîëîí òºñâèéí îðëîãîä ººð÷ëºëò îðóóëàõ ÿâäàë ÑÝÇß-íààñ ãàðãàõ æèëèéí òºñâèéí çààâàð íü òºñâèéí òîäîòãîëûã ñàíàë áîëãîõ áîëîí áàòëóóëàõ æóðàì, öàã õóãàöààã òîãòîîíî.
