ЭЗГ ба төрийн бодлого. ЭЗГ-ыг байгуулах талаар

Òºðèéí áîäëîãî.

2002 оны 1сарын 30-нд болсон МХТ-иéí хандивлагчдын уулзалтанд НҮБХХ-èйн суурин төлөөлөгч хатаггай Меннон хэлсэн үгэндээ МХТ-ийн хөгжлпйн үйл явц удааширч байгаа бөгөөд электрон ертөнцийн зааг нэмэгдэж байгааг дурьдсан бипээ. Үүним гол шалтгаан нь холбооны үнý тарифийн монополи. уян хатан биш байдал зохион байгуулалтын асуудлууд гэж дүгнэж байна.

Õóóëü ýðõ ç¿éí äýä á¿òýö.

Монгол улсын МХТ-иéн хөгжлийн 2010 он хүртэлх ззэл баримтлал 2000 онд Их хурлаар батлагдсан бөгөөд төр эрх зүй, эдийн засаг-бизнес. хүний хөгжлийн гэсэн 3 хүрээнд үндсэн зорèлго болон зорилтуудыг тодорхой заасàн билээ

Төр эрх зүйн хүрээнд "төр нь мэдээлэлжсэн нийгмийн тогтолцоог бүрдүүлэгч. мэдээллийн нээлттэй үүсвэрээр хангагч үндсэн ¿éлчлэгч áолох” хэмээн тодорхойлжээ. Энэхүү хүрээнд дараахь зорилтуудыг дэвшүүлэн тавьсан байíа. үүнд:

1. Òºрийн мэдээллийг нээлттэй болгох. иргэд төрийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих.

òºриéн удирдлагын мэдээллийн нýãäñýí тогтолцоог хөгжүүлэх

2. тºðèéн удирдлагын хөгжлийн стрàтегийн чàдавхèйг мэдээллиин технологоор дэмжих;

3. төрийн байгууллага хоорондын үр өгөөжтэй мэдээллийн харилцаàг хºгжүүлэх

4.Төрийн мэдээлëèйн сүлжээ байгуулах ажлын хүрээнд àжлын байрны авòоматжуулапт, мэдээллийн удирдлагын систем, удирдлагûн шèйдвэр гаргахад туслах хэрэгсэл, удирдлага хяналтын автоматжуулсан тогтолцоог үе шаттайгаар бий болгон õºãæ¿¿ëýõ.

5. төрийí àлбàн хаагчийн ажлын байрны автоматжуулалтын түвшинг нэмэгдүүлэх

6. төриин мэдээллийн ñ¿лжээ, сан. мэдээлëийн эрэлт-хайлтыí òогтолцоог бүрдүүлж төлөвшүүлэх;

7. төрийн байгууллагын үйл ажèлëагаанд электрон шуудан. интернет, интåðнэтийг нэвтрүүлж хэрэглэх.

8. төрийн мýдээллийн сүлжээг төрийн бус болон бизнесèéí мэдýэëлийн сүлжээтэй холбох. õºãæ¿¿лэх

Дээр дурьдсан зорилтууд нь гоëчлон эëåêòðîí засгийн хүрээнд дэвшигдсэн бөгөөд харин ýëåêðîí засаглалын хүрээнд хамрах асуудлууä хүний хөãæëийн х¿рээнд "Иргэд оршèн суугаа газраасаа ¿ë хамаараí ººр хоорондоо болон дэлõий нийттэй чºлººтэй харилцаж. нийгмийн харилцаанд идэвхтэй, эрх тэгш оролцох боломжийг б¿ðä¿¿ëýõ” гэсэн үндсэн зорилтыг дэвш¿үпж дор дурьдсан зорилтуудыг тусгасан байна. үүнд:

1, Мýдээлэл, холбооны технологи ашиглан иргэдийг шашин ш¿тлэг, үзэл бодол, арьснû ºнгº, нас, х¿йсээр ялгаварлахг¿йгээр íийгмиéн харилцаанд эрх тэгш оролцоход дэмжлэг ¿зү¿лэх;

2. Сургууль, номын сан. нийтийн ¿йлчилгээний тев болон тогтâортой ¿йл ажèллагаа явуулдаг хºделгººíт öýã¿¿äýä ирãýд мýдýýллэýр чºлººтэй ¿йлчл¿¿лэх боломжийг б¿рд¿¿лэх.

3. Хөдөөгийн ºрх сонин, хэвëэлèйн мэдээ. мэдээллийг мýдээллийн х¿ссэн эх ¿¿свýрээс цаг тухайд нь авах боломжèйг á¿ðä¿¿ëýõ.

4. Хууль. эрх з¿й, банк. даатгал, хºдее аж ахуй, ¿йлдвар, дэд á¿òýö. худалдаа, шèнжлэх ухаан, технологи, эр¿¿л мэнд. боловсроë, байгаль орчин. нийгмийн хамгаалал, хºдºлмºрийн зах зээл, ò¿¿х, соёл, урпаг зэрэг сапбарын мэдээлпийн тîгòолцоог биé болгох

5. Иргэдэд á¿х терлийн зºвлºгºº ºгºх ¿йлчилгээнд ýлектрон үйлчилгээг нэвтруүлэх;

6. Зайнаас сурах, боловсроп ззэмших нээëттэй сургалтыг хºгж¿¿лэх.

7. òеле оношëогоо, ýмчилгээ, ¿йлчèëгээг сум сууриíгийн ò¿âøèíä нэвтр¿¿лэх;

8. Чºлеет цагийн ¿éлчилгэý (номын саí, музей, соёлын тºв, тоглоомын òºв зýрýг)-нд -ýëåêтрон ¿йëчилгýэг íэâтр¿¿лэх

Монгол улñын засãийн газрыí "хүний аюулг¿й байдëыг хангах сайн засаглал хотөлбөр»-ийн "зохèстой засаглал" бүрэлдýх¿¿н хэсгийн үйп ажèллагааны төлөвпөгºөнд ýëåêòðîí засаглалыг бэхж¿үлэхэд дýмжëýг болохуйц төрийн мэдээллиин сүлжэýг бэхж¿үлэх

òөрийн мэдээллèйн хэрэглэãчдийг дэмжих дэд бүтэц / мэдээллийн сан, программ хангамж/-ийг хºгжү¿лэх. øèйдвэр гаргах, хэрэгжүүлэх механизмыг боловсронгуй бопгîх асуудлууд òусгàгдсан билээ

Монгол улсад нэвтрүүлж буй ЭЗГ-ын онцлог

Монгол улс хөгжлийн өнөөгийн шатандаа мэдээëэлжү¿лэëтийн евөрмөц хувилбарыг шаардаж байна. Ү¿нд заñгийн газар ч. нийгмийн амьдралын бусад сапбар ч õамрагдаж байна. Мэдээëлийн технологийн салбарын шинэчлэпийн санаачлагыг дотоодын ¿йлдвэрëэгчид. Гадаадыí компаниуд ºөрийн бүтээгдэх¿үнээ зах зээлд хүргэх, ирээдүйтэй зах зээлийг бий болгох зорилгоор гаргадаг. Тºрийн бус байгууллагууд х¿ний эрх эрх чөлөөг хамгаалах, хөгжүүлэх салбарт МХТ-ийг хэрэглэх болвîл идэвхтэй оролцож, санаачлага гаргаж байдаг Энэ хоер секторынхон төрийн òүвшинд шинэчлэлийн ¿çэл санаагаа лоббидож байдаг. Тэгвэл манай улсын хувьд байдал өөр. МХТ-ийн дотоодын үйлдвэрлэгчид байхгүй, гадаадын компанèудын оролцоо сул. бараг байхг¿йтэй адил. ТáБ-ууд энэ таëаар бараг ойлголтгүй байна. Тэгэхээр электроí засгийн газрын үзэл санааг төð санаачилж. төрийн удирдлага дахь аливаа МХТ-ийн шинзчлэлийг төр л эрхлэн хийхээс ºөрч аргаг¿й байдалтай байгаа. òиймээс ЭЗГ-ыг Моíголд нэвтрүүлэх схем захиран òушаах øинжтэй, зарèм онцлогийг харгалзаæ үзээгүй байдаптай баина Тийм ч учраас ЭЗГ-ыг нэвтрүулэх төрийн бодлого òөрийн албан түшмэд¿үдийн суудлаа хадгалж ¿лдэх. албан òушаалын карьер хиих ашиг сонирхолтой хоëилдож гуйвах хандлагатай байгаа аíзаарахг¿й өнгөрч болохг¿й. Засгийн газраас ЭЗГ-ын санаачлага гарч байгаа үед гарч ирдэг бас нэг асуудал нь төрийн албан хаагчдыг МХТ-д íèéãýì сэтгэхүйн хувьд дасгах нийцү¿лэх явдал юм Хэрэв сачаачлага бизнес олон нийтèйн зүгээс гарч байгаа òүшмэдийг жам есоор шигшин шү¿дэг Хэрэв òэд нар шаардëага хангахгүé бол албан òушаапаа орхих болдог. Тэгэхээр гаднаас орж буй санаачлагын үед ажлын байраа хадгалж үлдэх санаачлагаас давж гардаг. Өнºөгийн Монголын байдалд төрийн албан хаагчид Э3Ã -ын санаачлагыг гаргахгуй байгаà. Тэгэхээр тэд нар ÝЗГ-ыг нэвтрүулэх үзэл санааг ойлгож байна уу гэдэгт Монголын ЭЗГ-ын нýг онцлог гарч ирж байгаа юм.

Засгийн газрын болоí УИХ-ын ихэнх гишүүд ЭЗГ-ын зарчмыг îéлгохгүй. зарим нь шууд эсэргүүцэх хандлага ч гарч байíа òºриéн удèрдлагыг мэдээлýлж¿үëэх зорèлгыг Монгол улсад буруу тодорхойлсíы улмаас ЭЗГ-ыг авòоматжуулаптын ýэлжèт б¿рдэл гэж ойлгох хандлага төрийн албан хаагчдын дунд ихээхэн тархжээ. Үндэсний Э-эасаглалын санаачлагын ¿е шатууд.

1. Э-засаглалын тухай сурталчèлан таниупах болон тºðèéí ç¿гээс энэ асүудалд òууштай хандах хандлагыг бий болгох. ¿үнд дараахь арга хýмжээнүудийг ашиглаж болно.

а, Э-засàглалын ¿ндэсний чуулга уулзалт зохион байгуулах

б, Сурталчилан таíиулах ¿йп ажиллагааг өрнуүлж манлайлагчдын дунд тууштай хаíдах хандлагыг бий болгох

в, Хандиâлагч байгууллагуудын дунд сурталчипан таниулах үйл ажиллагааг өрнүүпэх

2. Э-эасаглалын стратегийг боловсруулах

А, Э-засаглалûí гол байгууллагууд чадавхжуупах

Б, Э-засаглалын хууль з¿йн орчинг бий болгох

• Э-засаглалын манлайлàгчдыг тодорхойлж э-зàсаглалын санаачлалыг
õэрэгж¿¿лэх хандлагыг бэхж¿¿ëэх

■ Э-засаглалын стратегийг бий болгох

3 Э-засаглàлыí хýрýгж¿¿ëэх боломжийг б¿рд¿¿ëýõ

• Э-засаãлаëыг хэрэгæү¿лýх х¿ниé нººцèйг бэхж¿үлэх

• Э-засаглалыг хэрэгжүулэх технологийн бүтцийг сайжруулах

• Э-засаглапьн хэрэгжү¿лэх мэдээллийн системийг бий болгох
4. Э-засаглапын туршèëтын төслүуд хэрэгжүүлэх

• Засгийн газар дотроо дэмжигч нартай болгох

• Ирãэдтэй байнгын харилцаа холбоотой байх

• Нèйтийн үйлчилгээг сайжруулах

• Электрон засаглалыг хэрэгж¿¿лэхэд гадны дараах байгууллагууд түлхүү ¿үрэг гүйцэтгэнэ. Үүнд.

• бие даасан хэвлэп мэдээлэл

• орон нутгийн төрийн бус байгууллагууд

• нийтийн íомын сан, орон нутгийн мэдээллийн төвууд. шуудангийн салбарууд болон бусад мэдээлэл түгээх байгууллагууд

Электрон засаглалын ¿ндэсний хөтөлбөрийг үе шаттайгаар хэрэгжүүлсэн нөхцөлд дараахь давуу таëууд бий болно. Үүнд:

3асгийн гаэрын мэдээллийн дэд бүтэц,

ЭЗГ-ын интернэт.

Төр нь тºрийн мэдээллийн ¿р д¿íтэй сүлжээг баéгуулаад зогсохгүй Монгол улсад мэдэýллийн нийãýм байгууëах хºдºлгөөний манлайлагч нь байх ёстой нь өмнөх сэдэвт ¿зсэн онцлогоос харагдаж байна. Засгийн газрыí сүлжээний äýд бүтэц нь Засгийн газрын улс төр, эдийн засаг, нийгмийн зорилгуудыг шийдэх том хэрэгсэл болно. Засгийн газрын с¿лжээ нь төрийн нэгдсэн пîрталь сайт, Засгийн газрын интернэт. кабåль с¿лжээ, компьютер. техник хэрэгсэл, программ хангамж, хүний нөөцөөс бүрдсэн иж б¿рэн ойлãîлò юм.

Ззсгийн газрын интернэт нýгдсэн порталь сайтын өргөн боломжийг хооронд нь íэгтгýснээр дараах үндсэн зорилтуудыг шийдýж чадна.

• Төрийн нээлттэй мэдээлэлд хандах иргэдèйн эрхийг хэрэгжүүлэх

• Олон түмэнд төрийн байгууллагын ¿йл ажиллагааны òалаар бодитой үíэí зөв мэдээлэп өгөх төр т¿үний яâуулж буй бодлогод итгэх итгэлèйг дээшлүүлэх

• Тºрººс èргэдтэй байнга харилцан ярилцах, санаа бодлоо солилцоход òусламж. дэмжлэг үзү¿лэх. төрийн байгууллагын үйл ажиллагаанд иргэний нийгмээс тавих хяналтыг хаíгах

• Төрийн боëон нутгийн удирдлагын байгууллагуудын мэдэýëлийн нөөц, ¿йëчиЛГээг нэгтгэх, мэдээллийн нэгдсэн орон зай бий болгоход òус äýм ¿зүүлэх

• òөрийн удирдлагыí систåмийã боловсронгуй болгох, тºрийн аïïаратын б¿òцийг зохистой болгох. санхүү, материалын зардëûг багасгах, төрийн үйлчилгээг дэс дараатайгаар ýлектрон хэлбэрт оруулах,

• Аж ахуин нэгж. байгууллагын эдийн засгиин ¿йл ажиллагааг эрчимтэй дэмжих

• Гадаад орны төрийн болон олон улсын байгууллагуудтай харипцан ажиллах, хамтрахад туñ дэм үзү¿лэх интернэтийг хэрэгжүүлэхийн ¿ндсэн зорипго нь

1. Цугëарч буй мэдýэллийн үнýн зөâ бүрэн дүүрэн. шуурхàй бàйдлыг хангах.

2 Засгийн газрын тогтоол шийдвэр, захирамжийг төрийн бусад байгууëëагаас хангàх. хяналт тавèх ажиллагааг хаíãàõ

3 Засгийн газрын шийдвэрийг төрийн байгууллагууд биел¿¿пэх ил тод байдëûã хангах

4 Шийдвэрийн биелýлтийг хяналтын байгууллагаас дурын бàйгууллагаас шалгах хянах боломж бий болгох

5 Урсгап зардлыг багаñãах.

Эдгýэр зорилгуудыг үр д¿íтýй шийдвэрлэхийн тулд электрон шуудаí. бичèг баримтын боловсруулалòûн систем инòернэтийн нэг салшгүй элемент болж баих ёсòой интернэт с¿лжýэ нь мэдээëлийн бусад сүлжэý, МХ-ны дэд бүтцийн тусламжтайгаар бүрýн д¿¿рэн ажиллаж чадна

Мөн электрон засаглалын нэгэн хэлбзр болох хуулийн төслүудийг хэлэлцүүлэх болон бусад асуудлаар ард иргэдийн санал бодлыг авах зорилгоор Нээлттэй засаг вэб хуудас ажиллуулж эхэлсэн нь тэмдэглүүштэй юм.

Э-засаглал нь сайн засаглалыг бий болгоход мэдээлэл харипцааны технологийг ашигласан засаглалын хэлбэр юм. Э-засаглап нь чиг үүргүүдийг гүйцэтгэж байдаг. Үүнд:

1. Хэвлэл нийтлэл ''иргэдэд мэдээлэл хүргэх.

2. Харипцаа холбоо /иргэдэд мэдээлэл хүргэх. Иргэдээс мэдээлэл хүлээн авах.

3. Гүйлгээ /засгийн газрын үйл явцыг онлайн хэлбэрээр хэрэгжуүлэх/ Э-засаглал нь дараахь гол үүрэгтэй. үүнд:

1. Засгийн газрын үйл явцыг дээшлүулэх /э-захиргаа/

2. Иргэдийг холбох /э-иргэд болон э-үйлчилгээ/

3. Гадаадын орчинтой харчлцах харилцааг бий болгох /э-нийгэм/

Э-эасаглалын бэлтгэл ажил болох Э-бэлэн байдлыг дараахь асуултуудаар тодорхойлдог

1. Мэдээллийн системийм бүгэц бэлэн эсэх

2 Хууль зүйн орчин бэлэн эсэх

3. Байгууллагын бутэц бзлэн эсэх

4 Хүний нөөц бэлэн эсэх

5 Технологийн бүтэц бэлэн эсэх

6 Манлайпал болон стратегийн хандлага бэлэн эсэх

Тухайн улс оронд Э-засаглалыг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай Э-бэлэн байдлыг тодорхойлсноор үндэсний Э-засаглалын санаачлагыг тодорхой үе шаттайгаар боловсруулан хэрэгжүүлэх нь амжилтанд хүрэх гол түлхүүр юм.

Электрон засгийн газар ба төрийн албан хаагчид,

Электрон бэлэн байдал.

Одоо манай улсад Засгийн газрын сүлжээг ашиглаж байгаа хэлбэрийг харахад төрийн албан хаагчид ЭЗГ-ын үзэл санааг ойлгоогүй. МХТ-ийг ашиглах чадвар, мэдлэггүй нь харагдаж байна Тэрээр компьютер. интернэтииг эахиа илгийх, мэдээ хүлээн авч принтерээр хэвлэж авах. мэдээ илгээх, тоглоом тоглох, бичгийн эх бэлтгэх, маягт, бланк олж хэвлэх хэрэгсэл гэж үзэж байна Энэ нь онлайн засгийн газар ч биш, ЭЗГ ч биш гэсэн үг. Энэ нь ЭЗГ-ын зөвхөн зарим нэг элементийг ашиглаж байна гэсэн үг. Гэтэл ЭЗГ иргэд, төрийн байгууллагын хооронд харилцахад цаг хугацаа. хөрөнгө мөнгө хүчтэй хэрэгсэп билээ. Ингэснээр хэмнэлт бараг гарахгүй. Харин ч цаас. хорны үнэ. хэвлэх хугацаа г.м зардлын эх сурвалж болдог тэгэхлээр төрийн албан хаагчдыг бэлтгэх. тэднийг МХТ ашиглаж сургах, үйл ажиллагаагаа бүрэн өөрчлөхөд сургах нь их чухал болоод байна

Электрон засгийн газрын зарчмууд, үр ашиг

Эдийн эасгийн дорой хөгжилтэй ч гэсэн Монголын Засгийн гаэар íü бусад улсын засгийн газрын туршлагыг ашиглаж болно. Тухайлбал манай одоогийн нөхцөл байдалд АНУ-ын Колумби тойргийн Вашикгтон хотын электроч засгийн газрын зохион байгуулалтын зарчмууд тохирч байна.

· Иргэддээ хандсан чиг баримжаатай байх зарчим. Иргэд (татвар төлөгчиц) засгийн газрын үйлчилгээг хэрэглэгчид төдийгүй өмчлөгчид учраас электрон засгийн газрын бодлого, хөгжлийн чиглэлийг тодорхойлох ёстой.

· Ашиглахад хялбар, энгийн байх зарчим. ЗГ-ын мэдээллийн сүлжээг иргэдээс ашиглах ажиллагааг хөнгөвчлөх, асуудлыг авч хэлэлцэх хурдыг нэмэгдүүлэх, хүлээлтийн хугацааг багасгахад засгийн газраас батлан гаргаж буй бүх электрон шийдвэрүүд чиглэгдсэн байх естой.

· Бизнес өөрчлөлтийн эарчим- Электрон засгийн газрын бүх программ хангамж, архитектур, дэд бүтэц болон бодпого засгийн газрын сүлжээнд бизнес загварын үр ашигт шинжийг бий болгоход чиглэгдсэч байх ёстой

Үнэ өртөг, төвөгтэй байдлыг багасгах зарчим. Хэрэтэгчид засгайн газрын Мэдээллийн сүлжээнд ажиллахад учир өртөг төвөгтэй байдлыг хамгийн бага түвшинд аваачих ёстой.

• Үйлчилгээний зарчим. Үйлчилгээний өндөр чанарыг ханган хамгийн бага зардлаар аль болох олон иргэдэд түргэн үйлчлэх боломжоор Электрон засгийн газрын ажлын үр нөпөө илрэх ёстой
• Шийдвэр өргөн хүрээтэй байх зарчим. Төрийч янз бүрийн байгууллагууд нэгжүүдийн хоорондын харилцан ажиллагаа, нийлэл, нэгдлийг электрон засгийн газрын эпементүүд хангаж байх ёстой.

Гүйцэтгэлийн зарчим. Үйлчилгээний үргэлжлэх хугацааг богиносгох, төвөгтэй байдлыг багасгах замаар электрон хэлцэл. солилцоог боловсронгуй болгох зорипгод ЭЗГ-ын элементүүд нийцэж байх ёстой.

• Тайлагнах зарчим. Электрон хэлцэл солилцоог гаднаас болон дотоодоос хянах, мэдээллийг архивлах тодорхой бопгоход ЭЗГ-ын элементүүд үйлчлэх ёстой.

■ Ач холбогдлын эарчим. Эпектрон засгийн газар нь XXI зууны төрийн удирдлагын бүх загвэрын үндэс, сүлжээний нэгдмэл орон зай дахь гол зорилго юм.

Эдгээр зарчмуудын зарим нь Монгол улсын "Нээлттэй засаглал", "Сайн засагпал" хөтөлбөрүүдэд тусгалаа олжээ. Манай улсын ойрын үед авч хэрэгжүүлбэл зохих нэг гол стратеги нь төрийн болон нуггийн удирдлагын байгууплагуудын нэгдсэн мэдээлэл шинжилгээний систем бий бопгох явдал юм.

Одоогийн байдлаар Монгол улсад гурван үндсэн бүрдэл хэсэгтэй "Монгол упсын хөгжил ба интернэт" гэсэн төслийг боловсруулан хэрэгжүүлэх шаардпагатай байна.

Энэ бүхнээс дүгнэн монголын төрийн байгууллагуудын бүтэц, чиг үүрэг, ажлын арга электрон засгийн газрын үед хэрхэн өөрчлөгдөхийг гаргаж болно Тухайлбап засгийн газрын доторхи босоо холбоос хэвтээ хэлбэрт аажмаар шилжих хандлага гарч ирж байна. Мөн засгийн гаэрыи мэдээллийн нэгдсэн сүлжээг бий болгож төрийн байгууллагуудын ажилд шаардагддаг үндсэн гол өгөгдөллийн сангуудыг түүнд байрлуулснаар чиг үүрэг, мэдээллийг дахин дахин олшруулах шаардлага зэрэгцэн хийгддэг хяналт. шалгалт үгүй болох юм.

Засгийн газрын дотоод сүлжээний хэрэглэгчдэд нээлттэй, хэн нь ч хандаж болох мэдээллийн нөөцүүд мэдээллийг дамжих явцад санаатай болон санамсаргүй өөрчлөх, нуух, хуурамчаар үйлдэхээс бүрэн сэргийлдэг.

Түүнчлэн үйлчилгээг нэвтрүүлснзэр хэнгагдах хяналт нь төсвийн хөрөнгийг зүй бусаар, буруу зорилгоор ашиглах, мэдээллийн дутмаг байдал. буруу зохион байгуулалтын улмаас гарч ирдзг албан тушаалаа урвуулан ашиглахаас сэргийлдэг.

ЦАХИМ МОНГОЛ ХӨТӨЛБӨРИЙН ЧУХАЛ АЧ ХОЛБОГДОЛТОЙ ЗАРИМ ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

1. Бүх нийтийг компьютержүүлэх хөтөлбөр

Мэдлэгт тулгуурласан нийгмийн үндэс суурийг тавихад МХХТ нь үндсэн хөдөлгөгч хүч гэдэг нь дэлхий дахинаа нэгэнт хүлээн зөвшөөрөгджээ. Тухайлбал, мэдлэгт тулгуурласан эдийн засгийг үнэлэх Дэлхийн Банк (ДБ)-ны аргачлалийн үндсэн 18 үзүүлэлтийн нэг нь мянган хүнд оногдох компьютерийн тоо байдаг.

Үүнтэй холбогдуулан компьютержүүлэлтийн үйл явцыг дэмжихийн тулд Монгол Улс (МУ)-ын Засгийн газар (ЗГ)-ын мөрийн хөтөлбөрийн Эдийн засгийн бодлогын хүрээнд хийх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний 3.7.6-д “Эрчим хүчний байнгын эх үүсвэртэй, хүн ам төвлөрсөн газрын сургууль, айл өрхийг компьютержүүлж, интернэтийн үйлчилгээ, хүртээмжийг өргөжүүлнэ.”, МУ-ын ЗГ-ын “Цахим Монгол” хөтөлбөрийн 7.2.4-т “Бүх нийтийг компьютержүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх нь цахим монгол хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд нэн чухал үүрэгтэй” хэмээн хэмээн заасныг үндэслэж Мэдээлэл, харилцаа, холбоо, технологийн газар (МХХТГ)-аас айл өрхүүдийг хямд төсөр үнэ бүхий сайн чанартай компьютерээр хангах бололцоог эрэлхийлэн судалсны үндсэн дээр “Айл өрх бүрт компьютер (Low cost PC)” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх болсон юм.

Хөтөлбөрийн 1-р шатанд хийгдсэн ажлууд:

• Хөтөлбөрийн үйл ажиллагааг дэмжих зорилгоор УИХ-аас 2005 оны 6-р сарын 2-нд “Импортоор нийлүүлж байгаа компьютер, принтер, тэдгээрийн эд ангиуд”-ыг НӨАТ-аас чөлөөлсөн хуулийг баталжээ.

• МХХТГ-аас Интел корпорацитай гэрээ байгуулж, компьютерийн үндсэн эд анги болох эх хавтанг Монголын ПС үйлдвэрлэгчид, худалдаагчдад хөнгөлттэй үнээр нийлүүлэхээр тохиролцсон байна.

• МХХТГ-аас үндэсний ПС үйлдвэрлэгч компаниудын МАСКО ТББ-ыг байгуулахад зуучлах үүрэг гүйцэтгэж, 4 төрлийн үзүүлэлт бүхий компьютерийг МАСКО-гоор дамжуулан борлуулахаар тохиролцсон байна. Үүнд: С ангилал буюу хамгийн хямд ангилалын компьютерийг 250 Ам долларт багтаан хэрэглэгчид хүргэсэн байна.

• МХХТГ-аас хөтөлбөрийн үйл ажиллагааг дэмжих, иргэдэд ПС компьютер худалдан авахад нь дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор Үндэсний арилжааны банкуудтай ярилцаж хөнгөлттэй нөхцөл, лизингээр компьютер худалдан авах нөхцөлийг бүрдүүлж өгсөн байна.

• Мөн МХХТГ-аас хот, хөдөөд компьютерийн үзэсгэлэн худалдаа зохион байгуулах, зах зээлийн сурталчилгаа хийх зэрэг ажилд хувийн хэвшлийн компаниудад дэмжлэг үзүүлж ирсэн байна. Тухайлбал, хөтөлбөрийн эхний шатанд Улаанбаатарт 3 удаа, хөдөө орон нутагт аймгийн төвүүд дээр тус бүр нэг удаа нийт 24 удаагийн үзэсгэлэн худалдааг зохион байгуулахад дэмжлэг үзүүлж ажилсан байна.

Хөтөлбөрийн 1-р шатны үр дүн:

• Хөтөлбөр хэрэгжсэний үр дүнд 2005 онд зарагдсан компьютерийн тоо өмнөх онийхтой харьцуулахад 2 дахин нэмэгдэж сард дундажаар 2000 компьютер, нийтдээ он дуусахад 10 мянга гаран компьютер худалдаалагдсан байна. (МАСКО судалгаа)
• Ихэнх хэрэглэгчид хямд үнэтэй компьютер болох 250 долларын компьютерийн худалдан авсан бөгөөд нийт худалдан авагчдын 35% нь жижиг зээл, лизинг-ийн нөхцөлөөр худалдан авчээ. Банкнуудын мэдэгдэж байгаагаар зээлийн хөнгөлттэй нөхцөлийг нэвтрүүлсэний дараа 2 долоо хоногийн хугацаанд 130 сая төгрөгийн зээл авсан нь урьд өмнөх жижиг зээлээс хавьгүй өндөр хувь байсан байна.
• ГЕГ-ийн мэдээгээр компьютер түүний дагалдах хэрэгсэлийг НӨАТ-аас чөлөөлсөн хууль батлагдсанаас хойш мөн онд импорт 5 дахин нэмэгдсэн байна.

Хөтөлбөрийн 2-р шатанд хийгдсэн ажлууд:

• МХХТГ-аас компьютер үйлдвэрлэгч, борлуулагчдын холбоо МАСКО-той хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлж, хөтөлбөрийн гүйцэтгэлийг МАСКО-д бүрэн шилжүүлсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, хөтөлбөрийн хэрэгжүүлэлтийг цаашид хувийн хэвшлийн байгууллагууд гүйцэтгэхээр болжээ. Мөн МХХТГ-аас “Хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах нийгэмлэг”, МАСКО байгууллагуудын хооронд хамтран ажиллах гэрээ байгуулж, хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах чиглэлээр хамтран ажиллах, хяналт тавьж ажиллахаар тохиролцсон байна.

• Мөн тус шатанд 4 үзүүлэлтээр борлуулж байсан компьютерийн ангилалд өөрчлөлт оруулж, урьд 350 доллараар борлуулж байсан компьютерийн үнийг 275 доллар болгон бууруулж, хэрэглэгчдэд хүргэсэн байна.

• МАСКО байгууллагаас хот, хөдөөд зохион байгуулагдах үзэсгэлэн худалдааг өргөжүүлэн зохион байгуулжээ.

Хөтөлбөрийн 2-р шатны үр дүн:

• Компьютер үйлдвэрлэгч, борлуулагчдын холбоо МАСКО-ийн хийсэн судалгаагаар хөтөлбөрийн 1 шатанд хотын өрхийн 29% нь компьютертэй байснаас 43% болтолоо нэмэгдсэн бол 2-р шатанд 2006 оны 8-р сарын байдлаар хотын нийт өрхийн 56% нь компьютертэй байгааг тогтоосон байна.
• МАСКО-гийн судалгаагаар хөтөлбөрийн 2 шатанд компьютер борлуулалтын хэмжээ тогтвортой байсан бөгөөд сар тутам 2000 гаруй компьютер зарагдсан хэвээр байна. Хөтөлбөрийн 2 шатанд буюу 2006 онд МАСКО гишүүн байгууллагууд 15 мянга гаруй компьютер борлуулжээ.

ИНТЕРНЭТИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ХӨТӨЛБӨР

Засгийн газрын “Цахим монгол” хөтөлбөрт 2012 гэхэд иргэн бүрт и-мэйл, байгууллага бүрийг вэб хуудастай болгох зорилтыг дэвшүүлсэн билээ. Монгол улсыг даяарчлагдаж байгаа дэлхий ертөнцтэй хөл нийлүүлэн алхахад глобаль мэдээллийн сүлжээнд холбогдох, иргэн бүрт интернэтийн хандалт өгөх, байгууллага бүрийг даяар мэдээллийн сүлжээнд холбох нь чухал ач холбогдолтой юм. Үүнтэй холбогдуулан, МХХТГ-аас эхний ээлжинд Интернэтийн холболтын гадаад, дотоод холболтын хурдыг нэмэгдүүлэх, улмаар үнийг боломжтой хэмжээнд бууруулж, дэлхийн жишигт ойртуулах, дотоодын хэрэглээг нэмэгдүүлэх, иргэн бүрт интернэтийн хандалт өгөх, байгууллага бүрийг сүлжээнд холбох зорилтыг тавьж хэрэгжүүлж ирлээ. Ялангуяа, интернэтийн дотоодын хэрэглээний үнэнд чухал нөлөөтэй интернэтийн гадаад гарц, холболтын хурдыг нэмэгдүүлэх, үнийг бууруулах нь тэргүүн зэргийн зорилт болон дэвшигдсэн юм. Эл чиглэлд МХХТГ-аас онцгой анхаарал хандуулан ажилсаны үр дүнд интернэтийн гадаад гарцын хурд даруй 3 гаруй дахин нэмэгдсэн ч үнэ дунджаар 10 дахин буурсан үзүүлэлтэй байна. Гадаад гарцын үнэ буурах нь интернэтийн дотоодын хэрэглээний үнэ буурах гол нөхцөл юм.

МХХТГ-аас “Цахим монгол” хөтөлбөрт дэвшүүлсэн зорилтыг хэрэгжүүлэх зорилгоор дараахь арга хэмжээг шат дараатай авч хэрэгжүүллээ. Үүнд:

• МХХТГ-аас интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч (ИҮҮ) компаниудын холбоо МИСПА-г байгуулахад зуучлагчын үүрэгтэй оролцож, интернэтийн олон улсын гарцыг нэгтгэх, улмаар үнийг бууруулах чиглэлээр хамтарч ажиллаж ирлээ.
• Цахим монгол хөтөлбөр эхэлж байх 2004 онд монголын интернэтийн гадаад гарцыг 9 ИҮҮ компани тус тусдаа сансрын холбоогоор гардаг, нийлбэр дүнгээр гарцын өргөн нь 78 Мб/с (үүнээс хүлээн авах нь 44 Мб/с, дамжуулах нь 34 Мб/с) байсан бол өнөөдрийн байдлаар төмөр замын шилэн каблиар нийтдээ 247 Мб/c –ийн өргөнтэй зурвасаар дэлхийн интернэт сүлжээнд холбогдож байна. Үүнд: БНХАУ-руу STM-1, ОХУ-руу 46E1 буюу нийтдээ 247 Мbs хурдаар холбогдож байна
• Анх 2004 онд ИҮҮ компаниуд бүгд VSAT систем буюу сансрын хиймэл дагуулаар тус тусдаа холбогддог учир холболт харьцангуй өндөр үнэтэй дунджаар 1Мб/с нь 3-5 мянган ам. доллар байсныг МИСПА-гаар дамжуулан нэгтгэж нэгдсэн гарцтай болгосноор 1 Mб/с-ийн үнийг 1250 ам. доллар болгож, улмаар сансрын холболт нь харьцангуй үнэтэй учир газрын холболт-руу шилжүүлэх замаар 1Mб/c-ийн үнийг 400 ам. доллар болгосон нь дунджаар үнийг 10 дахин бууруулсан байна.
• Одоо удахгүй энэ оны 10-р сарын 1 (? Техникийн боломжгүй байгаагаас нэмж чадахгүй байх- одоо байгаа STM4 байгаа нь нэмж урсгал оруулах боломжгүй. Үүнд: 1 нь хятадруу, 1 нь оросруу, дотоод хэрэглээнд, нөөцөд гэх мэт хэрэглээнд явж байгаа) гэхэд ОХУ-ын Транстелеком-руу STM-1 (155 Мб/с) холболтыг нэмэхээр зэхэж байна. Тус холболтыг хийснээс монголын интернэтийн гадаад гарцын өргөн/хурд 2004 оныхтой харьцуулахад 5 дахин нэмэгдэх болно.
• Интернэтийн гадаад гарцын үнийг эрчимтэй бууруулснаар интернэтийн дотоодын хэрэглээний үнэ огцом буурч ирлээ. Тухайлбал, урьд нь 64 Кб/c-ийн холболт сард 59 ам. доллар байсан бол одоо 20 ам доллар буюу 3 дахин буурсан үзүүлэлтэй байна.
• Цахим засгийн хөтөлбөрийн хүрээнд байгууллага бүрт вэб, ажилтанд бүрт и-мэйл төслийн хэрэгжүүлж дуусаж байна. Тус хөтөлбөр хэрэгжсэнээр цахим засгийн хэрэгжүүлэлтийн 1-р үе шат бүрэн хангагдах бөгөөд 2,3-р шатанд шилжих бэлтгэл хангагдах юм.
• Одоо удахгүй, МХХТГ-аас Ерөнхийлөгчийн тамгын газартай хамтран Ерөнхийлөгчийн нэр дээр ирсэн БНСУ-ын ЗГ-ын буцалтгүй тусламж 17 мянган vDSL модемийг эцсийн хэрэглэгчид хүргэх төслийг ИҮҮ үзүүлэгч хувийн хэвшлийн компаниудтай хамтран хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж бэлтгэлээ хангаж байна. Эл төсөл хэрэгжсэнээр интернэт хэрэглэгчдийн холболтын хурдад эрс өөрчлөлт гарах болно.
• Урд чиглэлд 1 STM1 нэмэх бололцоотой-яриж тохирсон! Боломжгүй болсон
• DWDM нэмэх асуудлаар ажлын хэсэг ажиллаж байгаа!

Мэдээлэл Харилаа Холбооны дэд бүтцийг хөгжүүлэх хөтөлбөр

Газар нутаг өргөн уудам, хүн ам сийрэг суурьшсан Монгол орны хувьд хаанаас ч хандаж болох, хямд, найдвартай МХХ-ны дэд бүтцийг хөгжүүлэхэд тэргүүлэх ач холбогдол бүхий чухал асуудал юм. Монгол улсын ЗГ-ын “Цахим монгол” хөтөлбөрийн 7.1-т Мэдээлэл харилцаа холбооны дэд бүтцийг хөгжүүлэх 8 зорилтот арга хэмжээг төлөвлөсөн бөгөөд монгол улсын үндсэн сүлжээг өргөжүүлэх, тоон технологид шилжүүлэх чиглэлд онцгой ач холбогдол өгч ажиллахыг чухалчлан заасан юм. Өнгөрсөн хугацаанд 2000 оноос эхлэн 6 жилийн хугацаандах бүтээн байгуулалтын үр дүнд Монгол улсын бүх 21 аймгийн төвийг холбосон тоон суурь сүлжээг байгуулж үндсэнд нь дуусаж байна. МХХ-ны салбар дахь урьд өмнө оруулсан хөрөнгө оруулалтаар бүх аймгийн төвүүдийн холбох байгууламж буюу АТС-уудыг тоон системд шилжүүлсэн билээ. Эл цуврал төслүүд хэрэгжсэнээр Монгол улсыг хамарсан бүх аймгийн төвүүдийг холбосон бүрэн хэмжээний тоон сүлжээ түүхэндээ анх байгуулагдлаа. Үндсэн сүлжээг тоон технологид шилжүүлсэнээр монгол улс нь МХХТ-ийн хөгжүүлэх чиглэлд асар том алхам хийж, цаашдын хөгжлийн баттай суурийг тавьж чадсан юм. Одоо аймгийн төвөөс цааш сум, сумаас хөдөөгийн хэрэглэгчид МХХТ-ий үйлчилгээг хүргэх, хөдөөгийн холбоог бүрэн утгаар нь хөгжүүлэх томоохон зорилт дэвшигдэж байна.

2000 онд:

• Зүүн чиглэлийн буюу Багануур-Хэнтий-Сүхбаатар-Дорнодын чиглэлийн 718 км газар доогуурхи шилэн каблийн шугам, мөн Улаанбаатар хотын захын дүүргийн Гачуурт, Шувуун фабрик, Био-комбинат, Баянгол чиглэлд шилэн кабль суурилуулж нэгдсэн сүлжээнд холбож, тоон дамжуулах байгууламжийг суурилуулсан байна.

2003 онд:

• Баруун чиглэлийн буюу Булган-Мөрөнгийн чиглэлд 360 км агаарын шилэн каблийн шугмийг байгуулж, дамжуулах байгууламжийг суурилуулсан байна.
• Мөн онд Завхан-Говь Алтай чиглэлд 206 км агаарын шилэн каблийг байгуулж, дамжуулах байгууламжийг суурилуулсан байна.

2004 онд:

• Улаанбаатар-Дашинчилэнгийн чиглэлд 253 км газар доогуурхи шилэн каблийг суурилуулж, үндсэн сүлжээнд холбосон байна.

2005 онд:

• Дашинчилэн-Булганы чиглэлд 140 км газар доогуурхи шилэн каблийг суурилуулжээ.

2006 онд:

• Мөрөн-Улиастай,
• Тэлмэн-Улаангом,
• Увсын Өлгий сумаас-Баян Өлгий аймаг,
• Дашинчилэн-Архангайн Цэцэрлэгийн чиглэлд нийт 1635 км урт газар доогуурхи шилэн каблийн шугмыг татаж удахгүй хүлээлгэн өгөхөд бэлэн болоод байна. Эл бүтээн байгуулалтын хүрээнд нийт 4 аймаг, 23 сумыг нэгдсэн сүлжээнд холбож байна.
• Мөн энэ онд Арвайхээр-Өмнөговийн чиглэлийн 430 км,
• Өвөрхангайн Баянгол сумаас-Дундговийн Эрдэнэдалай-Мандалговь чиглэлийн 253 км газар доогуурхи шилэн каблийн шугам ашиглалтад өгөгдөнө.

Мөн энэ онд Мобиком компаний санхүүжилтээр Төв аймгийн Лүн сумаас-Арвайхээр-Баянхонгор аймаг хүртэл нийт 510 гаруй км шилэн каблийн сүлжээ тавигдаж энэ ондоо багтаан ашиглалтад өгөхөөр хүлээгдэж байна.

Төмөр замын шилэн каблийн сүлжээнд Сайншанд, Дархан, Орхон, Сэлэнгэ зэрэг аймгууд сүлжээнд холбогдсон байгаа.

Эдгээр төслүүд хэрэгжиж дууссанаар монгол улсын бүх аймгийг холбосон нэгдсэн тоон сүлжээ байгуулагдаж байгаа юм.